Waarom levert jouw experiment een bijdrage aan dit thema?
Mijn Den Bosch is een burgerbeweging die autonoom de agenda van de toekomst van de stad (gemeente) formuleert. Het achterliggende uitgangspunt is dat de stad moet draaien op de krachten die in de stad aanwezig zijn: de bewoners. Die geven richting aan hun stad en aan hun toekomst. De overheid is er om daarop aan te sluiten en die energie verstevigen en te bundelen. Dat kan door zichtbaar te maken, de weg te wijzen, te verbinden, te coachen en te faciliteren. Om deze verandering van burgerparticipatie naar ‘overheidsparticipatie’ te bewerkstelligen moet er van alles gebeuren. Op verschillende vlakken wordt hieraan gewerkt. Mijn Den Bosch is een eerste stapje om de mening van bewoners op te halen, zodat we collectief bepalen waar we heen willen met de stad.
Bewoners van de gemeente ‘s-Hertogenbosch laten hun stem horen omdat ze dat zelf doen als burgers onder elkaar en niet omdat de gemeente daarom vraagt. Zij nemen het heft in handen voor hun eigen toekomst. Het is dus geen controle op beleid, zoals de gemeenteraad uitvoert, maar een impuls voor beleid, vrij van bestaand beleid. Het is de stap vóór beleid; waar moet volgens de stad beleid voor worden gemaakt? Natuurlijk zal de praktijk zich anders ontwikkelen, maar het is een eerste poging om een stip op de horizon te zetten voor burgers, politieke partijen, de gemeenteraad, beleidsambtenaren en de nieuwe burgemeester die volgend jaar zal worden aangesteld. Eigenlijk begint daarna het echte veranderingsproces pas!
1. Concreet experiment
We halen gemeentebreed via bestaande netwerken de toekomst visies van Bosschenaren op. Het experiment gaat over de manier waarop je dat kunt bereiken. We vragen de mensen niet via een enquête om hun mening, ook niet in een stadsdebat. We benaderen mensen vanuit hun eigen netwerk of omgeving op de wijze en in de taal die ze gewend zijn. De idee is dat de drempel om een gesprek over de toekomst te voeren (wat al gauw met politiek in verband wordt gebracht) lager is en daardoor meer soorten mensen het gesprek over de toekomst zullen voeren.
Dus geen stedelijke campagne die wervend politiek geïnteresseerde burgers trekt, maar een ‘ondergrondse’ netwerkbeweging mensen motiveert om mee te doen vanuit hun eigen perspectief. De theorie is dat burgers dan wél hun stem laten horen. Op straat, in wijken, bij de sport of brei- club, tijdens een business borrel, in een praatgroep, etc. Verbinders die veel netwerken kennen jagen het proces aan. Netwerkhouders trommelen hun netwerken op of bouwen een moment van bezinning in tijdens een bestaand programma.
Alle output van de netwerken wordt in drie stappen verzameld: 1: Waarden (wat vinden wij belangrijk voor de toekomst?) 2: Speerpunten (wat moet er volgens ons gebeuren om die waarden na te streven? Een geprioriteerde speerpuntenlijst). 3: Wat kunnen we daar concreet zelf in betekenen? — per speerpunt worden zo veel mogelijk concrete ideeën verzameld die al uitgevoerd worden of uitgevoerd kunnen gaan worden).
Alles wordt na een bijeenkomst van een netwerk digitaal aangeleverd in een database via www.mijndenbosch.nl. Hierdoor kunnen we heel gemakkelijk waarden en speerpunten vergelijken én hebben we een database vol ideeën die burgers zelf willen gaan uitvoeren om te bouwen aan hun toekomst. Daar kunnen we in 2017 al mee aan de slag in allerlei vormen en via allerlei kanalen. Het college van B&W gelooft in deze aanpak en heeft het experiment daarom ondersteund. Ook de gemeenteraad en de ambtenarij staan er achter en op deze manier gaan we na dit experiment als stad aan de toekomst bouwen. De afstand tussen politiek, bestuur, gemeente en (groepen)burgers wordt daarom kleiner. Het gaat er straks niet meer om wie de macht heeft, maar wie wat gaat doen. Burgers gaan stemmen op inhoud, in plaats van op een politieke partij met een vaststaand programma, of een politicus met een leuke babbel. Die omschakeling is constructief en maakt haar bewoners echt betrokken.
2. Lokaal karakter
Dit experiment vindt plaats in de gemeente ‘s-Hertogenbosch: de historische binnenstad, de wijken én de recent toegevoegde omliggende dorpen.
3. Vernieuwing van lokale democratie
Dit experiment vindt plaats in de gemeente ‘s-Hertogenbosch en is ook enkel mogelijk in een gemeente of een dorp. Het succes is namelijk afhankelijk van (de kennis van) de netwerkstructuur van de samenleving. Daarbij speelt eigen belang en groepsbelang een grote rol. Bestaande netwerken bestaan van nature omdat mensen met gedeelde interesses, belangen of visie elkaar opzoeken en zich organiseren. Deze waarde ís dus al in de samenleving aanwezig en kan benut worden voor visievorming en beleidsontwikkeling. Het tegenovergestelde is aan de hand bij het huidige politieke systeem: politieke partijen worden kunstmatig opgericht om over alles na te denken. Informele netwerken concentreren zich echter rondom een bepaald onderwerp (voetbal, milieu, carnaval etc). De idee is dat mensen vanuit hun informele netwerken wél bereid zijn om mee te denken over de toekomst van hun stad. Dat is nodig omdat minder dan de helft van de bevolking nog maar stemt bij gemeenteraadsverkiezingen. Het huidige systeem om te komen tot een democratisch beleid werkt dus niet meer. De aansluiting met het bestaande systeem is dat men naderhand met de uitkomsten aan de slag kan. In wezen is de gemeenteraad eenmalig uitgebreid naar enkele duizenden mensen vanuit alle hoeken van de samenleving. Ook mensen die nooit stemmen kunnen nu hun stem laten horen over onderwerpen waar zij zich in interesseren. Alles bij elkaar geeft een totaalbeeld.
4. Duurzame impact
Het experiment levert een duurzame uitkomst op, omdat de resultaten drie zaken zijn die nu niet bestaan:
1) Een breed gedragen toekomst visie, zicht op wat de bewoners van de stad gezamenlijk belangrijk vinden
2) Een bak vol concrete ideeën waar we als stad direct mee aan de slag kunnen
3) Een database van contactgegevens met daarin netwerken en leden daarvan. We zouden dat in de toekomst kunnen inzetten als burgerpanel en communicatiemiddel tussen het stadsbestuur en de bewoners. Burgers kunnen ideeën aandragen die vanuit de samenleving in de database terecht komen, en bestuurders en beleidsmakers kunnen beleid peilen bij de samenleving via dat panel.
5. Grootste uitdaging
De grootste uitdaging in deze beginfase is om de bestaande netwerken zover te krijgen om een bijeenkomst te gaan organiseren. Men is enthousiast over het concept, maar de organisatie van de bijeenkomst is vaak een brug te ver. We worstelen nog met een manier om netwerken te faciliteren, zonder dat we het overnemen. Als dat uiteindelijk gelukt is en er zijn veel visies opgeleverd, dan hebben we de volgende uitdaging: Omdat we mensen prikkelen om hun stem te laten horen op onderwerpen die ze aan het hart gaan, krijg je per definitie een versnipperd resultaat. Dat doen we bewust, want om aan alle burgers te vragen om politicus te zijn is immers te veel gevraagd. We willen een optelsom maken van al die verschillende meningen. We zoeken naar een balans tussen matchen van inhoud en in de waarde laten van de verscheidenheid en biodiversiteit. We willen niet net als het politieke bestel compromissen maken. We willen wel aan de slag met gedeelde waarden. Doordat we telkens toewerken naar doen in de toekomst, filteren speerpunten en ideeën zich vanzelf uit op haalbaarheid. Alleen de dingen die mensen zelf gaan doen worden namelijk waarheid!
6. Ondersteuningsvraag
Het is een optie om de visie van de stad mee te nemen in de vacature van de nieuwe burgemeester van de stad. We zoeken kennis over landelijk regelgeving daaromtrent. Ook zou het zomaar zo kunnen zijn dat de stad de burgemeester zelf wil kiezen. Dat is wettelijk niet mogelijk. In Barcelona en Bristol o.a. is dat wel gebeurd. Kennis over mogelijkheden is welkom.
Inspiratie uit andere democratic challenges is welkom. En vise versa. Informatie over mogelijke financieringsstromen voor een dergelijk project zijn ook welkom. Met name om na dit experiment het project voort te zetten en een vorm te ontwikkelen waarin we structureel het gebouwde netwerk kunnen benutten en inzetten voor beleid, zonder dat mensen er geïrriteerd van raken. Dat is een hele uitdaging. Ook kunnen we begeleiding gebruiken bij het aansluiten op de gemeentelijke organisatie en bestaand beleid.
Welke partijen van binnen de gemeente zijn betrokken bij het experiment?
Stichting Mijn Stad Mijn Toekomst, verbinders, netwerkhouders, burgers, enkele strategen van de gemeente ‘s-Hertogenbosch, college van B&W, gemeenteraad.
