Bewoners als Bestuurders

Het idee: iedereen die stemrecht heeft krijgt per half jaar een bepaald aantal punten, dat is hun ‘budget’. Deze punten zijn gekoppeld aan je BSN-nummer. Bewoners kunnen hun punten inzetten op gemeentelijk niveau, zoals onderwijs en infrastructuur. Of op straatniveau: het vervangen van een riolering of de herbestrating van een straat. Zo ontstaat er verantwoordelijkheidsgevoel en betrokkenheid. Kortom: de bewoner is bestuurder geworden, de gemeente een uitvoeringsorgaan. Het project zoekt – met hulp van de Democratic Challenge – open-minded meedenkers op het gebied van coöperatiebestuur, menselijk gedrag, gemeentelijk bestuur en regelgeving.

Vernieuwend

Als eerste wil ik graag de aanleidingen van mijn idee uitleggen.
* Na de tweede wereldoorlog was er in Nederland een groot saamhorigheidsgevoel. Samen waren we slachtoffer en vanuit die gedachte is toen het sociale stelsel ingevoerd. Later in de jaren 60 en 70 is er hard gestreden voor de vrijheid van het individu. Mensen gingen de maatschappij anders bekijken; met zichzelf als middelpunt. De belangen en rechten van 1 enkel persoon waren vanaf nu het uitgangspunt. Samen is het een groep individuen geworden. Deze trend heeft zich doorgezet in de jaren 80 en 90 en is nu, één à twee generaties later verder ontwikkeld. Als belevingsadviseur heb ik mijzelf afgevraagd hoe je deze individuen weer een groepsbelang kunt geven.
* Daarnaast is de rol van de overheid langzaamaan steeds groter geworden, er zijn meer regels gekomen en verantwoordelijkheid van bewoners is overgenomen. Dit wordt door een aantal mensen ervaren als betuttelend. Waar begint je eigen verantwoordelijkheid? De mensen zijn zich steeds meer gaan verzetten en kregen steeds minder respect voor autoriteit. Zo zijn overheid en bewoner steeds meer tegenover elkaar komen te staan i.p.v. hetzelfde doel na te streven.
Omdat het individu nu een hele andere rol heeft gekregen in de maatschappij dan voor 1960, werkt het oude/huidige systeem niet meer. Het heeft zijn tijd gehad en is toe aan verandering.

* De sociale druk is ook veranderd; mensen zijn bang geworden om een ander aan te spreken op asociaal gedrag. Mensen lopen er liever omheen en zorgen dat zij zelf, als individu, er zo min mogelijk last van hebben. De “relschoppers of pesters” zijn stoer en hebben juist status binnen hun groep. Hoe brutaler, stoerder en hoe meer lef, des te meer kijken de anderen tegen je op. De “nette, keurige” mensen worden dan de watjes of nerds genoemd.
Door de verstedelijking en bevolkingstoename is een persoon veel anoniemer geworden dan vroeger waardoor het individu geen verantwoording hoeft af te leggen aan haar omgeving. Mensen gaan uit van het eigen belang en hun status binnen de groep.
* Het belastinggeld en de openbare ruimte zijn van ons allemaal, dus tegelijk van niemand persoonlijk. Er is hierdoor geen eigenaarschapsgevoel. Als je met je auto tegen een lantaarnpaal rijdt wordt de schade aan je auto erg gevonden en de beschadigde lantaarnpaal niet, terwijl die óók een beetje van jou is. Hoe krijg je eigenaarschapsgevoel bij iets wat van ons allemaal is?
Ambtenaren worden indirect door de inwoners betaald terwijl mensen de politie bijvoorbeeld steeds meer zijn gaan zien als “de tegenstander”. Het is tijd dat overheidsinstellingen en bewoners met de neuzen dezelfde kant op gaan staan, elkaar versterken! Elke ambtenaar is tenslotte óók burger.

Dit alles bij elkaar opgeteld komt het er op neer dat de overheid en de inwoners van Nederland een grote afstand tot elkaar hebben gekregen. De overheid gedraagt zich autoritair (zij beheren de gezamenlijke portemonnee en bepalen de uitgaves; een soort van democratisch gekozen dictatuur), de bevolking reageert recalcitrant. De belangen van de inwoner en de overheid zijn zelfs zo ver uit elkaar komen te liggen waardoor er eerder strijd ontstaat dan samenwerking en er geen eigenaarschapsgevoel voor het individu meer is.
Met mijn plan krijgt ieder individu een stukje stuur en dus betrokkenheid bij de samenleving! Het is een hele directe vorm van democratie. Bewoners zijn zelf direct verantwoordelijk! De complete bestuurlijke structuur en de rol van de bewoners is een totaal andere aanpak van lokale democratische processen.

Impact

Voor dit puntensysteem is een compleet andere bestuurlijke structuur nodig. De bewoner wordt bestuurder. Omdat bewoners deze rol/verantwoordelijkheid niet gewend zijn zal er een gewentijd nodig zijn. De gemeente/het bestuur krijgt hele andere taken en heeft veel minder zeggenschap. De gemeente die dit experiment durft aan te gaan heeft dan ook veel lef nodig! Het gemeentebestuur wordt een gemeentebureau.
Na 3 jaar zullen bewoners hun verantwoordelijk voelen en moeten nemen. Gebeurt dat niet dan krijgt het bestuur de punten, dus zeggenschap. Gebeurt dat wel dan zullen bewoners zich trots voelen op hun straat, hun stad of dorp. Er ontstaat eigenaarschapsgevoel en individuele belangen zijn een deel van het maatschappelijk belang geworden. Daardoor ontstaat verantwoordelijkheidsgevoel en betrokkenheid. Betrokkenheid met je omgeving, met de toekomst en met elkaar. Je hebt de groep nodig om iets te bereiken.

Overdraagbaar

Het puntensysteem kan in elke gemeente die écht open staat voor een structurele vernieuwing worden toegepast. Vervolgens kan het tot provinciaal en landelijk beleid worden uitgebreid. Hoe groter het gebied en hoe meer bewoners erbij betrokken zijn des te beter!