Twentement

Waarom levert jouw experiment een bijdrage aan dit thema?

Bij regionale samenwerking worstelen gemeenteraadsleden met hun democratisch mandaat. De regionale bestuurlijke samenwerking kent een democratisch deficit. Regionale democratie is meer dan een optelsom van gemeenteraden. Democratie is meer dan representatie. Met ons experiment willen we dat aantonen én als kracht benutten voor de Twentse samenwerking. We willen de deliberatieve, participatieve en representatieve democratie in Twente rondom de Twentse samenwerkingsagenda met elkaar verbinden. Democratie moet weer een feest worden, al zullen we wel zelf de slingers moeten ophangen. Een festival van democratie. Een nieuwe vorm van volkssamenkomst. Ons voorbeeld ligt in Scandinavië, waar de waarde hiervan dubbel en dwars bewezen is. Daarom willen we deze Folkemödet ook in Twente als terugkerend democratiefestival organiseren. We zijn daarbij geïnspireerd door vergelijkbare democratiefestivals: Almedalenveckan (S), Arendalsvecken (N), Arvamusfestival (Est) en Folkemödet Bornholm (DK). Ons experiment zal laten zien dat in aanpak, vorm en resultaat verbinding tussen oude en nieuwe democratie in de regio niet alleen mogelijk is, maar vooral ook heel veel kracht en energie oplevert.

1. Concreet experiment

Raadsleden van de 14 Twentse gemeenten werken samen in een vormvrije ‘Twenteraad’, die richting geeft aan de bestuurlijke samenwerking in Twente. De grote vernieuwing sinds 1 1 2016 is dat de Twenteraad niet langer gelijk is aan het AB van de Regio Twente: de bestuurlijke samenwerking moet zelf zijn legitimatie organiseren, terwijl voor formele besluitvorming de 14 gemeenteraden aan zet zijn. De vormvrije ‘Twenteraad’ ontwikkelt zich als een twee-maandelijkse ontmoeting van Twente raadsleden (in totaal 346 volksvertegenwoordigers), waarbij door de gekozenen aan de voorkant, bij de start, richtinggevende uitspraken worden gedaan over die samenwerking. Daarnaast vindt in de Twenteraad informatie-uitwisseling en oriënterende gedachtewisseling plaats over onderwerpen die het belang van Twente raken. Raadsleden hebben een mandaat tot aan de gemeentegrens; regionale samenwerking wordt gebaseerd op lokale besluitvorming. Er is behoefte aan regionale democratisering van de samenwerking. Dankzij het opheffen van de wettelijke kaders rondom de WGR-plus kunnen we in Twente buiten de knellende kaders om democratie langs nieuwe wegen ontwikkelen. Dat betekent (ver)binding van Twents bestuur en Twentse samenleving versterken en daarmee de legitimiteit van de besluitvorming. Wij hebben als initiatiefnemers gezien dat zoiets kan, en ons grote voorbeeld is Folkemödet Bornholm, waar jaarlijks 100.000 mensen bijeenkomen om met elkaar in gesprek te zijn over de maatschappelijke agenda. Daarom willen wij in ons experiment nastreven om vanaf 2017 jaarlijks in Twente een (meerdaags) festival voor politiek en democratie te houden waar de politiek van alle niveau’s (Rijk, Provincie, Gemeenten, Waterschappen) aanwezig is om samen met de inwoners, bewonersinitiatieven en NGO’s, lobbyisten, belangenvertegenwoordigers van publieke én private sector, politieke partijen, de media, zorgaanbieders, onderwijsinstellingen gedachten en meningen uit te wisselen. Alleen als de inbreng een bijdrage levert aan een betere begrip in de samenleving kan worden deelgenomen door partijen. Branding en commerciële activiteiten zijn uitgesloten. Bornholm is ons grote voorbeeld in de benadering. Wij mochten daaraan deelnemen en hebben gezien dat het werkt. Zie hier onze impressie van 2015: https://youtu.be/oWecoLJV5Zw.

2. Lokaal karakter

Twentement is een regionaal democratie-experiment, maar de regio wil zich meten met landelijke en internationale maatschappelijke ontwikkelingen. Het is dan ook Old school thinking om sectoren als zorg en onderwijs niet te betrekken bij democratische uitdagingen. Het gaat hier om het inrichten van een toetssteen voor de lokale én regionale politiek en dat beperkt zich niet tot de grenzen van de regio. Sterker nog: wij zien grote kansen over de grens, door ook te koppelen aan de regionale samenwerking.

3. Vernieuwing van lokale democratie

Het experiment is vernieuwend; nog nergens in Nederland wordt op deze schaal en met deze open agena een directe rechtstreekse ontmoeting georganiseerd van de politiek en besluitvormers met de samenleving met het doel van elkaar te leren en daardoor begrip te kweken en de kwaliteit van de besluitvorming te verbeteren. Het gaat er om met elkaar in gesprek te gaan. De vorm van het festival is naar Deens en Zweeds voorbeeld, waar in vier dagen tijd in 2800 meetings (2016) allerhande relevante maatschappelijke onderwerpen worden besproken.

4. Duurzame impact

Met een jaarlijkse Twentement wordt een platform geboden aan meerdere experimenten in de publieke besluitvorming. De inwoners van Twente ontmoeten eens per jaar de mensen die besluiten nemen over zaken die hen aangaan en kunnen hun mening laten horen. De besluitvormers kunnen nieuwe ideeën en ontwikkelingen direct toetsen en draagvlak ontwikkelen. De onderlinge afstanden wordt letterlijk verkleind, besluitvormers komen uit hun comfortzones van bekende vragen en voorgekookte antwoorden. En er is geen stress omdat er besluiten moeten worden genomen: dat doen we dus niet op het Twentement.

5. Grootste uitdaging

De grootste uitdaging zit voor ons in de manier waarop we het Twentement duurzaam kunnen organiseren. We willen de organisatie op zich zo inrichten dat niet alleen een geslaagd experiment het resultaat is, maar dat vooral een duurzaam initiatief ontstaat. We willen daarom het Twentement met 10 initiatiefnemers in coöperatief verband starten; we zorgen dat de 10 initiatiefnemers voldoende diverse netwerken inbrengen om de formule op eigen kracht en krachtig te ontwikkelen. We noemen dit de T-10! De coöperatie is voorts voor ons een verbindende werkvorm die ons faciliteert en niet (met structuren en bureaucratieën) onnodig hindert; het is om deze reden dat we bewust niet kiezen voor de gebruikelijke route via ambtelijk advies, projectmatig werken en bestuurlijke besluitvorming over het experiment.

In onze aanpak willen we de T10! methode toepassen: 10x10x10x10. In september staan de 10 founding partners klaar, in oktober hebben we de T-100 bijeen, en in december is de T-1000 bereikt. Deze T-1000 vormen onze ambassadeurs, die het zonder meer mogelijk moeten maken om rond de zomer 2017 de eerste versie van het Twentement met 10.000 bezoekers te realiseren. We hebben nog een beperking: het festival kan alleen werken als het volstrekt laagdrempelig is, gratis toegankelijk voor iedereen, en vrij van platte commercie; daarom moet in de businesscase die de T-10 zal moeten ontwikkelen uitgegaan worden van een zelfdragend concept. Inbreng van eigen netwerken en hulpbronnen in de coöperatie is een belangrijke pijler; deelname op eigen risicio’s van partners aan de formule een andere pijler. We schatten in dat incidentele subsidies een derde pijler zal moeten vormen. Het is nog niet duidelijk wat daarop de kansen zijn. Wel zullen we zo spoedig mogelijk al besluiten moeten nemen over een festival, ivm locatie, geld, vergunningen enz. Over het algemeen ligt rond 1 oktober de deadline voor aanvragen van vergunningen, subsidies enz voor festivals als deze voor het jaar erop. Dit wordt nog een uitdaging, maar die zal de coöperatie T-10 moeten durven aangaan in september.

6. Ondersteuningsvraag

De belangrijkste ondersteuningsvraag is het verder faciliteren bij het ontwikkelen van het concept in cooperatievorm (dat is nog lang geen gelopen race), het uitbouwen van Twentement (als basis) met andere vormen van democratische vernieuwing (zoals G-1000, Assemblee-vormen) en nadrukkelijk ook het verbreden naar de Euregionale samenwerking. In dat laatste zien wij overigens meerdere kansen, naast de krachtige Euregio die wij vormen met de Duitse gemeenten, bijvoorbeeld ook het feit dat in Gütersloh (dichtbij Twente) de Bertelsmann Stiftung is gevestigd.

Tot slot zijn wij er van overtuigd dat ons experiment nadrukkelijk betekenis heeft met betrekking tot de proeftuinen van ‘Maak verschil’, waarbij nadruk ligt op de regionale economische structuurversterking. Twente is geen erkende proeftuin, maar doet in niets onder voor de proeftuinen, zeker niet met ons festival daarin als een vernieuwend middel voor participatie van de samenleving, legitimatie en draagvlak en dús effectiviteit van de regionale samenwerking.

Welke partijen van binnen de gemeente zijn betrokken bij het experiment?

De griffies van de Twentse gemeenteraden zijn betrokken, meerdere onderdelen van de gemeente Enschede zijn betrokken, de Regio Twente is betrokken, de provincie Overijssel is betrokken (programma Kwaliteit Openbaar Bestuur), meerdere partners van de toekomstige T-10! zijn betrokken, maar ook tientallen actieve Twentenaren die deze vorm van democratische vernieuwing daadwerkelijk ondersteunen.

De integrale opname van het supersuccesvolle congres op 26 oktober jl ivm Twentement: