Listen Up?! Dagelijks democratie op school
“Democracy is a habit that we need to cultivate consciously in ourselves. That is how we build enduring societies.” Kofi Anan, mei 2015
Aanleiding
Uitgangspunt van de door BZK geïnitieerde Democratic Challenge: democratie is overal en maak je samen. Vanuit die overtuiging zoekt zij naar vernieuwende vormen om de lokale en alledaagse democratie te versterken. Dit voorstel voor vernieuwing van de democratie richt zich op bewustwording en training van studenten en scholieren in hun vaardigheden om elke dag democratisch samen te leven. Aan de basis van de democratie staat ons inziens het vermogen naar anderen te luisteren, je stem te doen horen, de veelheid van belangen te overzien en om te gaan met verschil (zie ook Andrew Dobson, “Listening for Democracy”, 2014). Democratie gaat verder dan het kunnen verwoorden van je eigen belang en ook verder dan de formele structuren die we in onze samenleving hebben ingericht. Het begint pas echt te leven wanneer je ook naar de positie en behoeften van de ander kunt luisteren, je kunt verplaatsen in diens positie en standpunt en daarna via deliberatie tot nieuwe samenwerking en besluitvorming komt. Luisteren met aandacht en empathisch vermogen zijn basisvaardigheden voor een democratische houding die, wanneer zij goed is ontwikkeld, de lokale democratie in haar formele structuren ook verstevigt. Echter, deze vaardigheden zijn allebehalve vanzelfsprekend. Het vraagt oefening, zoals de RMO ook stelt in haar rapport “Vormen van Democratie” (2007). Daarom stellen wij voor dat in de oefenplaats bij uitstek, de school, met vernieuwing van democratie en training van democratische vaardigheden wordt geoefend middels een “Democratic Game”.
Aanpak
Middels een Democratic Game van een dagdeel gaan 25 tot 30 studenten samen actief aan de slag met democratie op de plek waar ze dagelijks zijn: hun eigen school. In de game worden democratische vaardigheden zoals luisteren, gezamenlijke besluitvorming en omgaan met verschil getraind en aan de lijve ervaren terwijl ze inhoudelijk uitgedaagd worden om in samenwerking met hun mede-studenten te definiëren welk onderdeel van de school ze zouden willen verbeteren en voor deze verbetering met praktische voorstellen te komen. Hiermee snijdt het mes aan twee kanten: studenten worden uitgenodigd om actief mee te denken en meebouwen aan het reilen en zeilen van hun school, terwijl ze ondertussen kennismaken met dilemma’s van besluitvorming (hoe kiezen we onze casus?), omgaan met verschil en minderheden (wat doen we met niet gekozen casus?). De game omvat ook reflectiemomenten en concrete luisteroefeningen en rolwisselingen om het leerproces zo goed mogelijk te faciliteren. De Game is er in de kern op ingericht om essentiële democratische vaardigheden te trainen. Open en ontvankelijk luisteren alsmede empatisch vermogen, en in gezamenlijkheid tot besluiten komen zijn hier de grootste speerpunten. Tegelijk traint de game actief hun begrip en inzicht in vaak ongrijpbare democratische principes zoals includeren van minderheden, representatie, omgaan met verschil en evenwichtige verdeling van macht. Door deze game wordt democratie tastbaar en dichtbij ervaren. De inzichten die dit deze studenten oplevert, werkt betrokkenheid bij de lokale democratie op vernieuwende manier in de hand.
Beoogde resultaten van de game
– Game traint spelenderwijs democratische vaardigheden zoals luisteren, compromissen zoeken, besluitvorming en omgaan met informele en formele machtsstructuren
– Game versterkt en verrijkt inhoudelijke kennis met ervaring van democratische processen
– Game stimuleert begrip en bewustwording van informele en formele structuren die bepalen hoe de school ‘geregeerd’ wordt en hoe je daar zelf invloed op kunt hebben.
– Game laat ervaren hoe het is om je te verplaatsen in een ander; en wat er gebeurt als iemand zich goed verplaatst in jou door open en zorgvuldig te hebben geluisterd
– Game biedt luistertools aan en stimuleert bewustwording van je luisterhouding
– Game draagt bij aan burgerschapsvorming en betrokkenheid bij de lokale democratie
– Game genereert zicht op de mening van studenten ten opzicht van de school (feedback directie en studentenraad)
– Game nodigt studenten uit om zich voor algemeen belang of welbegrepen eigenbelang van de school en buurt in te zetten en stimuleert hun betrokkenheid
– Game leidt tot aanbevelingen/ concrete oplossingen die kunnen worden geïmplementeerd in de school en/of buurt door studenten en leiding samen
Partnerschap
Het idee voor deze game is ontwikkeld door De Luisteracademie. Het lectoraat Public Governance van de Haagse Hogeschool is partner in de ontwikkeling en uitvoering van de game. De specifieke vormgeving van dit partnerschap vraagt verdere uitwerking in het najaar. Na een pilot in het lectoraat Public Governance zou een samenwerking met andere lectoraten voor de hand liggen en in een vervolgfase kunnen studenten ook getraind worden om op middelbare scholen een versimpelde versie van de game (School Challenge) uit te voeren in ruil voor studiepunten. De ontwikkeling van de game wordt constant geëvalueerd en kan wanneer succesvol ook voor andere scholen worden ingezet. Er is contact gelegd met de Willem de Kooning Academie in Rotterdam voor expertise op game ontwikkeling.
Financiering
De ontwikkelkosten van de game brengen de nodige kosten met zich mee. De facilitatie van de game vraagt ook kundigheid: inhoudelijke kennis van het thema democratie en procesmatig wat betreft het aansturen van een groepsproces. Hieronder een ruwe schets van de kosten die een game met zich meebrengen, waarbij de uren van De Luisteracademie zijn opgenomen.
De ontwikkeling ligt grotendeels bij de Luisteracademie in samenwerking met het lectoraat Public Governance. Facilitatie kan samen met docenten van de Haagse Hogeschool worden vormgegeven(*), die dit najaar ook getraind worden in facilitatievaardigheden van serious game “overheidsparticipatie”. Daarom is er krap begroot op het aantal uren voor facilitatie van de Luisteracademie. Met 30 uren kunnen zo’n 300 studenten worden getraind. Evaluatie en verbetering is een constant proces het eerste jaar van uitvoering. Hiervoor heeft de Luisteracademie beperkt uren begroot omdat we dit zien als onderdeel van onze productontwikkeling (**). Dit nemen we dus deels voor eigen rekening.
Borging
Door samenwerking met lectoraat van HHS kunnen we borging van de game en haar effect op de studenten evalueren en laten ‘landen’ in de organisatie zelf.
Vernieuwend
Hoewel we veel praten over het belang van betrokkenheid van burgers bij de politiek en hun begrip van democratie, zijn er weinig oefenplaatsen om de echte betekenis van betrokkenheid en democratie aan den lijve te oefenen. Daarom willen we via de game een alternatieve manier van inzicht en begrip van democratische processen versterken. De school is hiervoor bij uitstek de plaats: het is van nature een “oefenplaats” en een mini-democratie in zichzelf: naast de formele structuren van inspraak en zeggenschap beoefenen leerlingen samen dagelijks democratie. Er worden voortdurend besluiten genomen zoals wie in de groep letterlijk en figuurlijk het meest te zeggen heeft, hoe omgegaan wordt met buitenbeentjes in de klas, of wie bepaalt hoe het schoolfeest wordt ingericht. In de klas spelen informele processen die te maken hebben met macht, representatie en evenwicht vinden tussen verschillende meningen en belangen in de klas. Zoals het advies van de RMO Vormen van Democratie benadrukt: “Democratische gezindheid moeten burgers niet alleen leren, ze moeten ook de kans krijgen om deze democratische gezindheid te praktiseren. Daarom beveelt de RMO aan om meer mogelijkheden te creëren om democratische gezindheid te oefenen en tot uitdrukking te brengen – op de school van de kinderen, in de buurt of op het werk. Graag brengen we vernieuwing van het onderwijs en vernieuwing van democratie samen in deze game.
Impact
De game kan in een dagdeel 30 studenten tegelijk laten proeven en worstelen met democratische processen in hun eigen context. We hopen in een jaar een groot deel van de studenten van de Haagse Hogeschool te trainen. De impact is op meerdere niveau’s te verwachten (en onderzoeken door lectoraat terwijl de game wordt gespeeld): we verwachten de luister en democratische vaardigheden en inzicht in democratische begrippen als representatie, besluitvorming en minderheden van Haagse studenten sterk te verbeteren. Dit geeft hen handvatten om in dagelijkse settings democratischer te handelen. Onze verwachting is dat dit niet enkel hun betrokkenheid en kennis van formele structuren zoals lokale democratie en kiesgedrag beïnvloedt, maar met name ook handvaten geeft om democratisch met andere om te gaan in hun dagelijkse informele settings van werk en school. Daarnaast ontwikkelen we graag een simpeler versie van de game voor voortgezet onderwijs. De studenten zullen dan getraind kunnen worden om de game zelf te faciliteren (en daarmee ook weer nog beter te begrijpen hoe democratische processen verlopen). Daarnaast zal op een praktischer niveau de Haagse Hogeschool zelf geholpen zijn met betrokken leerlingen die vanuit hun ‘gebruikersperspectief’ ook betrokken en creatief meedenken over verbetering van de school.
Overdraagbaar
De game kan worden ontwikkeld als creative common good. Daarmee is de game voor andere scholen overdraagbaar. We beogen na een geslaagde pilot de game van hogeschool naar voortgezet onderwijs settings te vertalen, waarin studenten die de game hebben gespeeld als facilitator kunnen worden opgeleid voor de middelbare school (in ruil voor studiepunten).
